Syntax (Söz Dizimi) Nedir?

Syntax nedir? Türkçe’de söz dizimi anlamına gelen ingilizce bir sözcüktür. Genelde yazılımda kullanılan dilin kuralların tamamı syntax olarak geçmektedir. Bu makalemizde sizlerle syntax yani türkçesi söz diziminin ne olduğunu anlatacağız.

Syntax’ın kelime anlamı haricinde yazılım ile alakalı olarak söyleyebileceğimiz şeylerden başlayabiliriz. Yazılımda syntax, kullandığımız kodlama dilinin bütünü olarak düşünülebilir. nasıl bir dilde bağlaç, tümleç, fiil ve zarflar varsa yazılım dillerinin de kendine göre bir yazım kuralı vardır ve bu kurallar bütününe syntax denir. Syntax örneği verecek olursak C# dilinde;

string baglantisiz = “baglantisiz.com”; // DOĞRU syntax örneği
string baglantisiz = “baglantisiz.com” // YANLIŞ syntax örneği

Burada kullandığımız C# yazılım dilinde değişken tanımlarken, tanımlama yapıldıktan sonra satırın sonuna noktalı virgül (;) işaretinin konulması C# syntax gereksinimlerindendir. Eğer bu gereksinim karşılanmazsa yani tanımlama sonrasında satır sonuna noktalı virgül koyulmazsa program hata verecek ve çalışmayacaktır. Ne kadar basit gözükse de aslında syntax yazılımın temel taşlarından biridir.

Syntax Ne İşe Yarar?

Syntax programlama dillerinde o dilin sorunsuz bir şekilde çalışabilmesi için önceden tanımlanmış genel geçer kuralların tamamına denir. Yazdığımız kodun bilgisayar tarafından rahat bir şekilde okunabilmesine olanak tanır.

Türkçe’de nasıl kullandığımız cümlelerin sıralanışında bir kural varsa, yazılım dillerinin de temelinde syntax kuralları vardır. Bu kurallar her yazılım dilinde farklılık gösterebilir.

Basit Olarak Syntax

Yukarıda da bahsettiğimiz üzere Syntax Türkçe’de söz dizimi anlamına gelmektedir. Buna dayanarak türkçe cümleler ile sizlerin aklında daha kalıcı bir yer edinmesi için birkaç örnek verelim. Örnek olarak;

• Semih telefonu aç.

yukarıda verdiğimiz örnek cümlede göreceğiniz üzere herhangi bir sıkıntı göremiyoruz. Çünkü kullanılan kelimelerin her biri doğru yerlerinde ve Türkçe söz dizimi (syntax) kurallarına uygun olarak yazılmış. Peki bu cümleyi birde şöyle söylediğimizi varsayalım;

• Telefonu Semih aç.

Burada biraz işler değişti. Gördüğümüz üzere kullandığımız kelimeler aynı olsa da Türkçe söz dizimi kurallarına uymadığımız için anlam bütünlüğü tamamen ortadan kayboldu. Şimdi bu cümleyi yabancı birinin okuduğunu düşünün. Bir şey anlayacak mıdır? Tabi ki hayır. Biz de kodlama dillerinde kodlama dilinin syntaxı ile bizim dilimizi konuşmayan birine ne yapacağımızı anlatıyoruz diyebiliriz.

Syntax Error Nedir?

Syntax Error, kod içerisinde yazılan kodlarda yazım olarak yani syntax olarak yapılan yanlıştan dolayı karşılaşılan hatadır. Yukarıda da örnekte verdiğimiz gibi kod bloğu içerisinde açık bırakılan bir satır veya olması gereken yerde olmayan bir tırnak işareti bile bizim bu hatayı almamıza ve saatlerce hatanın kaynağını kod içerisinde aramamıza neden olabilir.

Programlama yaparken sıklıkla karşılaşılan bu Syntax Error hatasına karşılık bu hataların önüne geçmek için Syntax Highlighter kullanılabilir.

Syntax Highlighter Nedir?

Syntax Highlighter, kelime anlamı olarak söz dizimi parlatıcı anlamını taşır. Yazılan yazılımın bir yerinde hata olduğunda size uyarı vererek kod içeriğini renklendirir. Ne kadar syntax kurallarını bildiğinizi düşünseniz de gözden kaçırdığınız küçük bir nokta veya virgül bir kaç saatinizin heba olmasını kolaylıkla sağlayabilir. Bundan dolayı Kod yazarken text belgesi gibi türler tercih edilebilse de bizim sizlere önerimiz olabildiğinde Syntax Highlighter eklentisi olan ide’leri kullanmanız olacaktır.

Günümüzde neredeyse bütün ide’lerde syntax highlighter özelliği mevcuttur ve hata yapma olasılığı en aza indirilmeye çalışılmıştır.

Syntax Olmasaydı Ne Olurdu?

Syntax olmasaydı ne olurdu sorusuna cevap olarak kısaca kod üstünde kaos hakim olurdu diyebiliriz. Her dilde ve her yerde belirlenen kuralların olduğu gibi kod yazarken de belirli kurallar çerçevesinde yazılmalıdır. Bu hem kod okunabilirliği açısından hem de diğer kolaylıklar açısından avantaj sağlar.

Eğer syntax olmasaydı yazdığımız kodu belki bir gün sonrasında biz bile okuyamaz hale gelebilirdik. Kısaca syntax olmasaydı yazdığımız her kodda bir çok hata ile karşı karşıya kalabilirdik.

Syntax, bir programlama dilinde kullanılan kelimelerin, sembollerin ve yapıların doğru bir şekilde nasıl bir araya gelmesi gerektiğini tanımlayan kuralların bütünüdür. Bir dilin syntax’ı, dilin nasıl yazılacağını belirler. Programların derlenmesi veya yorumlanması sırasında dilin doğru bir şekilde anlaşılmasını sağlar. Doğru syntax kullanımı olmadan, programlar düzgün çalışmayabilir veya hiç çalışmazlar.

Syntax’ın Önemi:

1. Anlam ve İletişim: Doğru syntax kullanımı, kodun daha anlaşılır ve okunabilir olmasını sağlar. Programcılar arasındaki iletişimi kolaylaştırır ve kodun başkaları tarafından anlaşılabilir olmasını sağlar.
2. Derleme ve Yorumlama: Programlar derlenmeden önce veya yorumlanmadan önce, dilin syntax kurallarına uygun olup olmadığı kontrol edilir. Eğer kod hatalı syntax kullanıyorsa, derleyici veya yorumlayıcı hatalar verecektir.
3. Hata Ayıklama: Syntax hataları, en basit hatalardan biridir ancak kodun çalışmasını engelleyebilir. Hata ayıklama sürecinde, derleyici veya yorumlayıcı tarafından belirtilen hatalar, programcının hataları düzeltmesine yardımcı olur.
4. Kod Güvenliği: Doğru syntax kullanımı, programların istenmeyen davranışlara yol açmasını engeller. Hatalı veya eksik syntax, güvenlik açıklarına ve hatalı sonuçlara neden olabilir.
5. Kod Kalitesi: Doğru syntax, kodun daha tutarlı, bakımı daha kolay ve genel olarak daha yüksek kalitede olmasını sağlar.
6. Otomatik Araçlar: Geliştirme ortamları ve otomatik kod analiz araçları, kodun doğru syntax kullanıp kullanmadığını kontrol ederek hataları önceden tespit etmeye yardımcı olur.

Özetle, syntax, programlama dillerinin temel taşıdır. Programlama, doğru kelime ve sembollerin doğru sırayla kullanılmasına dayanır. Bu nedenle, syntax kurallarını anlamak ve uygulamak, başarılı ve işlevsel programlar oluşturmanın temel adımlarından biridir.

Syntax Örnekleri

Syntax ile ilgili verdiğimiz bilgilerle beraber yazılım dillerinde örnekler vermemiz öğrenmeniz açısından daha iyi olacaktır.

Python Syntax

Python yazılım dili JAVA, Perl, C ve C++ ile çok fazla benzerliği bulunmaktadır. Bununla birlikte, yazılım dilleri arasında keskin farklılıklar da bulunmaktadır.

Python programlama dili, çok basit şekilde okunabilir ve anlaşılabilir bir programlama dili olarak programlandı. Diğer programlama dillerine nazaran daha basit ve derli toplu bir syntax yapısına sahiptir. Diğer programlama dillerinde sık sık kullanılan noktalama işaretleri Pyhon syntax’ında sıkça anahtar kelimeler kullanılır.

PHP Syntax

PHP motoru, PHP kodunu diğer öğelerden ayırmak üzere bir yola ihtiyaç duyar. Bu da “PHP’ye Kaçış” olarak adlandırılmıştır. Bunu yapmak için temelde dört yol vardır;

1) Kanonik PHP Etiket

Genel olarak yazılan kodların neredeyse tamamında görebileceğimiz PHP etiketidir.

<?php
...
?>

Yukarıda gösterilen şekilde bir kullanıma sahiptir. Bu kullanım genel olarak sorun çıkmadan en rahat şekilde kullanılabilen etikettir. Yeni başlayanların da Profesyonel olarak da kullananlar vardır ve önerilir.

2)SGML PHP Etiket

SGML PHP etiketi ya da diğer bir adıyla kısa etiket kullanımı aşağıdaki gibidir;

<?...?>

SGML PHP etiketi, PHP dili içerisinde kullanabileceğiniz en kısa etiket seçeneğidir. Bu etiketin kullanılabilmesi için iki şeyin yapılması gerekmektedir. Bunlardan yapılması gereken ilk şey PHP oluşturulurken “enable short tags” yapılandırma seçeneğinin seçilmesidir. İkinci gereklilik ise php.ini dosyası içerisinde short_open_tag ayarının açık olarak değiştirildikten sonra XML’i PHP’ye ayrıştırma seçeneğinin devre dışı bırakılmasıdır. Bunun sebebi ise XML etiketleri ile PHP farklı syntax yapıları kullanmaktadır. Eğer bu seçenek seçilmezse PHP dosyası XML olarak derlenmeye çalışılacak fakat derlenemeyecektir.

3)ASP Tarzı PHP Etiket

ASP tarzı etiket, kod bloklarının tanımlanması için ASP tarafından kullanılan etiketlerin taklit edilmesidir.

<%...%>

ASP tarzı PHP etiket kullanabilmek için php.ini dosyasının buna göre tekrar yapılandırılması gerekmektedir.

4)HTML Tarzı PHP Etiket

HTML komut dosyasına benzer bir yapıda kullanılır.

<script language = "PHP">
...
</script>